عبدالخلیل مینوی-روزنامه‌نگار
یادبود از مردی که جوانی را تا دم مرگ در دفاع از دین وطن قرار داشت، افتخاری است بس بزرگ. مردی که در طول حیات پُربارش جز به وطن، آزادی، استقلال نمی‌اندیشد و در این راه مردانه‌وار رزمید، سینه در سنگ و کوه‌پایه‌ها ساید، مگر علم آزادی و استقلال‌طلبی را هرگز به زمین نگذاشت.
او در کارزار مبارزه علیه دشمنان مردم دژ استواری بود که قامت دشمن را می‌شکست و در کارزار سیاست خردمند و مدبر بود.
مبارزات قهرمانانه‌یی مارشال افغانستان و حماسه‌های او در دوران جهاد علیه قشون سرخ شوروی سابق و مقاومت اجیران طالب، برگی از برگ‌های زرین تاریخ آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی می‌باشد.
به هر صورت، ده‌سال از مرگ فرزانه فرزند جهاد و مقاومت گذشت، مردی که جهاد را به‌خاطر خدا و آزادی ملت و آبادی وطن به پایان برد مگر آرزوهایش گُل ناکرده خشکید، زیرا مجریان سیاست جنگ و فتنه، فتنۀ دیگری ریختند و با استفاده از نام طالبان گروه متحجر و دگم‌اندیشی را وارد صحنۀ سیاست و جنگ افغانستان ساختند.
جنگ در ابعاد گستردۀ آن ویرانی آورد و تباهی، اما مارشال محمدقسیم فهیم به رهبری قهرمان ملی کشور به آرایش جبهات پرداختند و در دفاع از عزت، شرف، عفت و ناموس مردم افغانستان سنگرها را دوباره گرم ساختند تا آنکه بازهم دست فتنه و شیطان از آستین خبرنگار بیرون شد و قهرمان ملی را از جبهۀ مقاومت ربود و شهید ساخت. پس از شهادت قهرمان ملی کشور مارشال افغانستان هم در جنگ و هم در عرصۀ سیاست فعال بود، او به جهان هشدار می‌داد که طالبان دوست و دشمن ندارند و حل معضل افغانستان از دید دگم آنان مقدور نیست تا آنکه هراس‌افگنان بین‌المللی برج‌های بلند تجارت را ریختند، پنتاگون را هدف قرار دادند و آنکه جهانیان در تب و درد ناشی از حملات انتحاری علیه هراس‌افگنان شدند و ائتلاف‌ها ساختند؛ مارشال فهیم در آن زمان نیز حل معضل افغانستان را از طریق جنگ میسر نمی‌دانست او بر اجماع ملی تاکید می‌کرد، اجماعی که تمام مردم افغانستان نه بر محور زبان، قوم و مذهب و دین بل بر محور آزادی، دموکراسی و مردم‌سالاری بسیج گرداند.
با اختصار کلام، مارشال محمدقسیم فهیم سال‌ها در کوه‌پایه‌های کشور رزمید، علیه متجاوزان حماسه آفرید و در عرصۀ سیاست و اداره آزمون‌های بزرگی را در پُست عالی کشور سپری کرد. مارشال فهیم اردوی مجهز، قوی و با انگیزه می‌خواست. مارشال فهیم افغانستانِ آزاد، آباد و مستقل می‌خواست و در یک کلام، او افغانستان را برای مردم افغانستان می‌خواست و سال‌های دراز در تحقق این آرمان‌ها رزمید و سیاست کرد.
مارشال محمدقسیم فهیم باوجودی که در راس هرم قدرت قرار داشت به حضور و مشارکت عادلانۀ مردم در تصمیم‌گیری‌های مهم تاکید خاص داشت.
اندیشه‌های مارشال فهیم که برگرفته شده از اعتقادات دینی ایشان بود در بسیاری از موارد می‌تواند راه‌گشای مشکلات کنونی جامعۀ ما باشد و بسا موارد نیز می‌توان از آنها به عنوان نقشۀ راه استفاده کرد.
بحث حضور و مشارکت تمامی ملت‌های ساکن و برادر در افغانستان در ساختار سیاسی کشور و داشتن هویت سیاسی با برادر خواندن و برابر گفتن تمامی اقوام و ملیت‌های داخل کشور و افغانستان را خانۀ مشترک تمام آنان دانستن نشانه از پروسۀ ملت‌سازی می‌باشد.
با در نظرداشت اندوختۀ علمی و دینی ایشان، بحث عدالت اجتماعی و هم‌دیگرپذیری که مقدم بر همه موارد است، از اندیشه‌های تاب‌ناک ایشان می‌باشد.
آرمان مبارزات دوام‌دار ایشان از عنفوان جوانی تا چشم بستن از این دنیا چیزی جز داشتن عزت، عظمت و سربلندی مردم و کشور نبود.
مارشال محمدقسیم فهیم به عنوان چهرۀ ماندگار عدالت‌خواه کشور، رسیدن به عدالت اجتماعی و حقوق عادلانه و تامین امنیت، مشارکت همه اقوام در دولت، ختم مظلومیت‌ها و محرومیت‌ها می‌اندیشد و با همین آرمان والا چشم از جهان فروبست و بزرگترین درس و پیام ایستاده‌گی و پای‌مردی برای احقاق حقوق را برای نسل‌های امروز و آینده به میراث گذاشت.
روحش شاد باد.