محمد علم ایزدیار-معاون مجلس سنای پیشین افغانستان
بسم‌الله الرحمن الرحیم.
مرد نمیرد به مرگ مرگ از او نام‌جُست
نام چو جاوید شد مردنش آسان کجاست
سلام و احترام و وقت بخیر عرض می‌کنم به خدمت همه دوستان هم از خواهران و برادران که در این اسپیس تشریف دارند و همچنان آنانی که این برنامه را بعداً می‌شنوند. پیش از همه از بخش رسانه‌های جبهۀ مقاومت ملی افغانستان و دوستانی که این برنامه را تنظیم کرده‌اند، سپاسگزاری می‌کنم.
اجازه بدهید به روح شهدای دوران جهاد، مقاومت، عدالت‌خواهی و شهدای مقاومت دوم که در تداوم مبارزات گذشتۀ مردم ما فداکاری و ایستاده‌گی کرده‌اند، درود بفرستم. چون در ماه حوت قرار داریم لازم می‌دانم که با استفاده از فرصت به روح همۀ شهدا، قهرمان ملی افغانستان، استاد شهید آغاز و همۀ شهدای نام‌دار و گُم‌نام به‌ویژه کسانی که در ماه خون و قیام یعنی ماه حوت از سوم حوت کابل تا شهادت استاد عبدالعلی مزاری، شهید مولانا عبدالرحمن سیدخیلی، تا شهید محمد پناه، شهدای قیام 24 حوت هرات اتحاف دعا می‌کنم و درود می‌فرستم.
درگذشت مارشال افغانستان یکی از قهرمانان روزگاران جهاد و مقاومت و جانشین قهرمان ملی کشور پس از یک عمر مبارزه در هژدهم ماه حوت اتفاق افتاده است. در این برنامه دوستانی که پیش از من صحبت کردند راجع به مراحل مختلف مبارزات مردم افغانستان و کارنامۀ مارشال فهیم صحبت کردند که من با تایید صحبت‌های ایشان می‌خواهم چند نکته را علاوه کنم.
مارشال محمدقسیم فهیم مجاهد همیشه در سنگر بود. مبارز آگاه و انسان عیار صفت و شخصیت متواضع و خوش‌قلب داشت. کسی که در بدترین شرایط نقش بازی می‌کرد، این مورد بسیار مهم است می‌خواهم بگویم در وضعیتی که امروز با آن مواجه هستیم به شخصیت‌هایی همانند مارشال محمدقسیم فهیم نیاز است تا به این وضع رسیده‌گی کنند تا از تکرار تاریخ جلوگیری شده باشد. او در سخت‌ترین شرایط حضور داشت و مسوولیت می‌پذیرفت.
من به سه مورد از کارنامۀ مارشال محمدقسیم فهیم کوتاه اشاره می‌کنم:
1-در دوران مقاومت و در کشم ولایت بدخشان مدافع در یک حادثه‌یی داخلی شهید شد. وضعیت منطقه بسیار خراب گردید. از یک‌سو طالبان و تروریستان دیگر بودند. طالبان و دیگر تروریستان در تخار و شمالی بودند و تقریباً شمال را تصفیه کرده بودند. خط جنگ تنها در شمال‌شرق، پنجشیر و شمالی بود. از طرفی هم، در میان مقاومت‌گران این حادثه پیش آمده است. این حادثه باعث افزایش اختلاف‌ها گردید. وضعیت به گونه‌یی‌ست که اگر مهار نگردد از داخل یک انفجار صورت خواهد گرفت. در چنین شرایطی مارشال فهیم به دستور آمرصاحب به آن ساحه رفت و وضعیت نابسامان را مهار و حل کرد.
وقتی طالبان به اندراب حمله می‌کردند و از نقاط مختلف ملیشه‌های خود را روان کرده بودند، هر قدری که فشار آوردند نتوانستند و در چندین نوبت شکست خوردند. بعداً تلاش کردند تا از طریق بغلان به پنجشیر حمله کنند تا هستۀ مقاومت را از میان بردارند. در چنین شرایطی مارشال فهیم با پرواز یک هلیکوپتر به ساحه می‌رود و با مقاومت‌گران و مجاهدین اندراب و خوست و فرنگ یک‌جا می‌شود و از عقب گروه طالبان محاصره می‌کنند و کمین می‌زنند.
مورد سوم هم این که پس از شهادت احمدشاه مسعود او را جانشین آمرصاحب می‌سازند که در آن شرایط چنانی که گفته شد، پذیرفتن این مسوولیت کار آسان نبود. شرایط بحران بود، امیدها به یاس تبدیل شده بود، کسی در نبود احمدشاه مسعود مقاومتی را تصور کرده نمی‌تواند. در چنین شرایطی او مسوولیت می‌گیرد. وقتی در مراسم خاک‌سپاری آمرصاحب صحبت می‌کند، می‌گوید، ما کلان‌ترین رهبر خود را از دست داده‌ایم، فرمانده و امید خود را از دست داده‌ایم، اما راه آن گریه کردن و نوحه‌سرایی نیست، راهش این است تا کمرهای‌تان را ببندید و راهش را ادامه بدهیم. در آنجا به همه روحیه بخشید.
در کنار این، تصمیم دنیا بر این بود که با شکست طالبان کسی وارد کابل نشود، در دروازه‌های کابل توقف کنید تا حکومت مختلط و مشترکی ساخته شود و بعد همه وارد کابل شوند؛ اما مارشال فهیم می‌گوید که نخیر، مردم ما مقاومت کرده و مستحق هستند، این کار خلاف خواست مردم است. مارشال فهیم با متانت خاصی وارد کابل می‌شود.
او شخصیت مومن و معتقد و از شخصیت‌های سابقه‌دار نهضت اسلامی افغانستان بود. او آگاهانه و به صورت فکری به جهاد و مبارزه پیوسته بود و هیچ‌گاهی از سنگر دوری نمی‌کرد. او از معدود مجاهدان و مقاومت‌گرانی بود که همواره در سنگر حضور می‌داشت و در کنار مردم، مجاهدین و مقاومت‌گران می‌بود.
دست باز به یاری مجاهدین و زیر دستانش داشت و این ویژه‌گی در دیگران کمتر دیده می‌شد. روحیه عیاری و قلب بی‌آلایش و مهربان داشت. او انسان متواضع بود و تکبر در شخصیتش جایی نداشت. او از یاران شهید احمدشاه مسعود بود و تا پایان در این سنگر وفادار ماند.
ما در بررسی کارنامۀ شخصیت‌ها نباید نامنصف باشیم. مشکلاتی که در یک دورۀ تاریخی دیگر پیش آمده نباید بر مبارزات و فداکاری‌های تاریخی سایه بیافکند.
در شرایط کنونی باید روی نقاط مثبت، قوت و مشترک تمرکز کنیم و تاکید داشته باشیم. ضعف‌ها، کاستی‌ها و مشکلاتی که وجود داشت را به عنوان این در نظر بگیریم تا ترسیم راه آینده را بهتر بسازد.
این سخنان در برنامۀ ایکس‌اسپیسی به مناسبت دهمین سالیاد رحلت مارشال افغانستان ارایه شده است.