احمدولی مسعود-رییس عمومی بنیاد شهید احمدشاه مسعود
بسم‌الله الرحمن الرحیم.
در ابتدا به همۀ اشتراک‌کننده‌گان محترمی که در این برنامه حضور به هم رسانیده‌اند و از برگزار کننده‌گان این اسپیس تشکری می‌کنم که این برنامه را راه‌اندازی کردند. در عین حال، ما دهمین سالیاد رحلت مارشال فقید محمدقسیم فهیم را یک‌جا با شهدای ماه حوت که دوستان از آنان یاد کردند: شهید استاد عبدالعلی مزاری، شهید محمد پناه، شهید عبدالرحمن سیدخیلی و شهدای ماه حوت هرات را گرامی می‌داریم و به روح همه درود می‌فرستیم. همچنان به روح همه شهدای جهاد و مقاومت اول و مقاومت دوم که اگر نبودند ما امروز نه روایتی از مقاومت می‌داشتیم و نه روزنه‌یی برای آزادی کشور. بزرگ‌داشت از چهره‌های تاب‌ناک کشور چنانچه ما امروز از مارشال صاحب فهیم بزرگ‌داشت می‌کنیم، یک سنت بسیار حسنه، نیک و پسندیده است تا بتوانیم از آموزه‌های این رادمردان به‌خاطر مبارزات امروزمان استفاده کنیم. رادمردانی که در معرکه‌ها و روزهای بسیار سخت و دشوار مقاومت و جهاد را پیروز ساختند و افتخارات بی‌شماری را کمایی کردند و امروز ما از آنها یاد می‌کنیم و به روح‌شان درود می‌فرستیم و یاد و کارنامۀ شان را گرامی می‌داریم. راه‌اندازی این‌گونه برنامه‌ها بسیار مفید است تا نسل جوان بدانند که روزگاران گذشته چگونه سپری شد و باید مبارزۀ خود را بر اساس همان رهنمودها تنظیم کنیم و ادامه بدهیم تا به طرف بهروزی و بهبودی به پیش برویم. در عین حال، وقتی که ما از مقاومت و مبارزه یاد می‌کنیم به‌خاطری است که امروز اگر وضعیت کشور خود را می‌بینیم فاصلۀ بسیار زیاد از آرامش، صلح و مسایل دیگر داریم؛ خدای نخواسته به گونه‌یی نشود که ما مصروف یک سلسله فعالیت‌هایی شویم که از اصل آنچه راه ما است و راهی که بزرگان ما پیموده‌اند و راه موفقیت ما است، دور شویم. به همین نسبت که هر قدر بتوانیم این روایت را قوی‌تر و وسیع‌تر بسازیم؛ راجع به آن صحبت کنیم و به اصلاح آن بپردازیم این کار بهتر است به جای این که خدای نخواسته دل‌زده و مایوس شویم یا بگوییم که حالا نمی‌شود، یک زمانی ممکن بود و حالا شرایط پیچیده شده و بهتر است برویم راه‌های آسان‌تری را بسنجیم و بگوییم که اگر دنیا تصمیم بگیرد، همان می‌شود. نظر من این است که دنیا تصمیم گرفت، اما دیدیم که تصمیم دنیا سرانجام، روز سیاه را بر سر ما آورد. بهتر است که بیشتر منتظر تصمیم دنیا ننشینیم، کشور ما، عزت و خانۀ ما است و خود ما دست به کار شویم. در همین سه‌سال تصمیم دنیا را نظاره می‌کنیم که افغانستان را تحویل جانی‌ترین گروه که به‌نام طالب است، کرد. مردم ما را در به‌در ساخت و امروز در شرایط بسیار بدی به سر می‌بریم، اگر بازهم منتظر بمانیم شاید روز ما بدتر از این شود. بهتر است به یک آگاهی و دشمن‌شناسی برسیم و بسنجیم که در کجا هستیم و کدام طرف می‌رویم و چگونه می‌توانیم تصمیم بگیریم و به انسجام نیروهای خود بپردازیم. این کار بسیار اهمیت دارد.
در قسمت کارنامۀ مارشال محمدقسیم فهیم می‌خواستم چند نکته را یادآوری کنم: مارشال افغانستان نزدیک‌ترین یار قهرمان ملی کشور بوده و از اولین شخصیت‌های نهضت اسلامی افغانستان بوده است. او کارنامه‌های درخشان دارد و سرانجام، همین شحصیت چند بُعدی از ایشان چهرۀ بزرگ تاریخی ساخته است.
چند مورد مختصری را که خود شاهد بوده‌ام می‌خواهم یاددهانی کنم: مارشال محمدقسیم فهیم یک انسان مومن و مسلمان بود و بر آنچه باور داشت، عمل می‌کرد. طی سال‌هایی که بارها همراه‌شان نشست و صحبت داشته‌ام، مطمین شدم که ایشان هیچ‌گاه از راهی که برگزیده بودند، برنگشتند مخصوصاً در امور شخصی، دینی، تقوا و پرهیزگاری خود قطعاً عدول نکردند و بر آنچه باور داشتند، رفتار می‌کردند.
همچنان بر تعهدشان به جهاد و مقاومت مردم افغانستان که تا پایان عمر عقب‌گرد نداشتند، هر چند در مدت بیست سال گذشته، سیاست‌های زیادی پایین و بالا شد، سلیقه‌ها مختلف گشت، اما مارشال فهیم هیچ‌گاه از اصل راه بزرگ یا کلان راه خود برنگشتند، به تعهدشان در برابر جهاد و مقاومت و مجاهدین و مقاومت‌گران پابند بودند و این برای‌شان یک اصل بود.
مورد سومی را که خود گواه بودم، اجتماعی بودن ایشان است که با طیف‌های وسیع مردم سروکار داشتند، روشنفکر، مجاهد، علما، فرماندهان و… با همه در تماس بودند، رابطۀ عیاری را با همه داشت و با هر کسی به تیپ خودش رفتار می‌کرد. او ظرافت‌هایی داشت که می‌توانست آدم‌ها را به خود مجذوب بسازد. شاید بسیاری‌ها تصور می‌کرد که چون مارشال فهیم یک آدم نظامی، مجاهد و مقاومت‌گری است که سال‌ها در سنگرهای نظامی بوده و شاید یک آدم خشن باشد، اما زمانی که همراهش نشست می‌کردی متوجه می‌شدی که او تا چه میزانی در خود لطافت‌ها و ظرافت‌هایی دارد و چگونه می‌تواند آدم‌ها را به خود جلب کند و باب سخن و گفت‌وگو را بگشاید که این هم یکی از ابعاد مهم دیگر شخصیت ایشان بود.
مارشال محمدقسیم فهیم بی‌کینه بود، حوصله و بردباری داشت. در دورۀ نظام‌سازی بارها پیش آمده که با ایشان دیدارهایی داشته‌ایم و در این مدت اختلافات سلیقه، قهر و رفتن و پس آمدن‌ها و بسا موارد دیگر پیش آمده است، اما در هر باری که به دیدارشان رفته‌ایم تو گویی هیچ موردی پیش نیامده است.
چند کار مهم و بزرگی را که مارشال محمدقسیم فهیم انجام داد یکی چنانی که جناب قانونی صاحب هم یاد کردند، مسوولیت گرفتن پس از شهادت قهرمان ملی افغانستان در شرایط بسیار بد، شرایطی که هیچ‌کسی آماده نبود و زمانی که همه خون گریه می‌کردند، می‌باشد. او در آن شرایط حساس جانش را به خطر انداخت و این مسوولیت تاریخی را به عهده گرفت که این کار را تاریخ به حافظۀ خود ثبت می‌کند. همان‌گونه که جناب ایزدیار صاحب راجع به ورود مارشال فهیم به کابل گفتند، با وجود این که بیرونی‌ها گفته بودند داخل کابل نشوید. خوب به خاطرم است زمانی که من در انگلستان بودم، وزارت خارجۀ آن کشور از طریق داکتر صاحب عبدالله گفتند که حالا شما داخل نشوید چون یک سلسله حرف‌هایی داریم در بگرام و موارد دیگر. خوب به خاطرم است که مارشال صاحب پس از مشوره و صحبت گفت که نخیر، ما داخل شهر کابل می‌شویم و به کس دیگر هم اجازه نمی‌دهیم تا بدون اجازه داخل بگرام شوند. اینها مثال‌هایی است که خود گواه آن بوده‌ایم.
هر قدر که روی شخصیت و کارنامۀ مارشال صاحب صحبت کنیم، کم است. او یکی از چهره‌های ماندگار تاریخ افغانستان به‌ویژه دورۀ جهاد و مقاومت مردم کشور است و بهتر است تا از آموزه‌های کارنامۀ ایشان بهره ببریم.
بیش از این صحبت نمی‌کنم و خداوند روح مارشال صاحب و همه شهدای جهاد و مقاومت مردم افغانستان خشنود باشد.
این سخنان در برنامۀ ایکس‌اسپیسی به مناسبت دهمین سالیاد رحلت مارشال افغانستان ارایه شده است.